Mechanizm działania adaptogenów

Adaptogeny to substancje roślinne, często zioła, które wspierają organizm w radzeniu sobie ze stresem oraz w utrzymaniu równowagi emocjonalnej. Wzmacniając wewnętrzne systemy, adaptogeny mogą promować witalność, stabilizować nastrój, poprawiać wydajność i koncentrację. Choć mogą się wydawać nowatorskim pomysłem, ich działanie zostało potwierdzone licznymi badaniami naukowymi. Przyjrzyjmy się, jak adaptogeny wpływają na nasz organizm i jakie korzyści mogą przynieść.

Czym są adaptogeny?

Definicja adaptogenów wskazuje, że pomagają one organizmowi dostosować się do stresu fizycznego, chemicznego lub biologicznego, przywracając homeostazę, czyli równowagę organizmu. Termin ten został wprowadzony przez rosyjskiego naukowca Nikołaja Łazariewa w 1957 roku. Łazariew odkrył, że niektóre pokarmy i zioła wywołują stan „niespecyficznej odporności”. W 1998 roku Agencja Żywności i Leków (FDA) zdefiniowała adaptogeny jako „nowy rodzaj regulatora metabolicznego, który pomaga w adaptacji środowiskowej i zapobiega zewnętrznym szkodom”.

Obecnie wiadomo, że co najmniej 70 rodzajów roślin klasyfikowanych jest jako adaptogeny. Wielu z nich używano w tradycyjnej medycynie wschodniej od stuleci. W praktykach ajurwedyjskich szczególny nacisk kładziony jest na łączenie adaptogenów, by wykorzystać ich synergiczne działanie. Jednak przy tworzeniu takich połączeń warto konsultować się z ekspertami, ponieważ niektóre adaptogeny mogą wykazywać działanie antagonistyczne.

Jak działają adaptogeny?

Nasze ciało, narażone na stres fizyczny i psychiczny, przechodzi przez trzy fazy ogólnego zespołu adaptacyjnego:

1. Sygnalizacja
2. Odporność
3. Wyczerpanie

Adaptogeny pomagają nam pozostać w fazie odporności, co oznacza, że w stresujących sytuacjach odczuwamy spokój i równowagę zamiast załamania i wyczerpania. Podczas stresu nadnercza uwalniają kortyzol, który wspiera organizm w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami. Jednak długotrwałe podwyższone poziomy kortyzolu mogą prowadzić do stanów zapalnych i zaburzeń odpowiedzi na stres. Adaptogeny pomagają zarówno w krótkotrwałym stresie, jak i w zmniejszeniu ryzyka powikłań wynikających z chronicznego stresu.

Wpływ na oś HPA

Adaptogeny oddziałują na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA), czyli złożony układ gruczołów, hormonów i receptorów w ludzkim ciału. Oś HPA jest kluczowa dla:

• utrzymania homeostazy,
• reakcji na stres,
• metabolizmu energetycznego.

Podczas suplementacji adaptogeny współdziałają z osią HPA, pomagając regulować poziomy hormonów. Jeśli poziom jednego hormonu jest za wysoki, adaptogeny go obniżają. Z kolei, gdy poziom jest zbyt niski, stymulują jego produkcję. Efekty te zawdzięczamy obecności substancji bioaktywnych w adaptogenach, takich jak:

• saponiny,
• witaminy,
• alkaloidy,
• fitosterole,
• flawonoidy.

Te składniki wpływają na wiele narządów i układów, co czyni adaptogeny skutecznymi w radzeniu sobie z różnymi stresorami.

Najważniejsze mechanizmy działania adaptogenów

Adaptogeny budują naszą odporność i wytrzymałość na stres fizyczny, emocjonalny i środowiskowy poprzez:

• Kontrolę poziomu cukru we krwi
• Regulację tętna i ciśnienia krwi
• Wzmocnienie funkcji układu odpornościowego
• Modulację uwalniania hormonów stresu
• Optymalizację funkcji organów
• Uspokojenie reakcji walki lub ucieczki
• Zmniejszenie stanu zapalnego

Podsumowanie

Adaptogeny stanowią naturalne wsparcie dla organizmu w radzeniu sobie ze stresem oraz utrzymaniu równowagi hormonalnej i emocjonalnej. Ich działanie opiera się na regulacji osi HPA, co czyni je skutecznym narzędziem w walce z konsekwencjami chronicznego stresu. Bogactwo substancji bioaktywnych sprawia, że adaptogeny mogą być stosowane w celu poprawy witalności, stabilizacji nastroju oraz ochrony organizmu przed skutkami stresorów środowiskowych. Warto jednak sięgać po nie w sposób przemyślany i zgodny z zaleceniami specjalistów.

Literatura:

• A. Romm, M. Coven et al., Fundamental Principles of Herbal Medicine, 2010
• A. Panossian and G. Wikman, Effects of Adaptogens on the Central Nervous System and the Molecular Mechanisms Associated with Their Stress-Protective Activity, Pharmaceuticals (Basel), 2010
• L. Liao, P. Xiao et al., A Preliminary Review of Studies on Adaptogens: Comparison of Their Bioactivity in TCM with That of Ginseng-Like Herbs Used Worldwide, doi: 10.1186/s13020-018-0214-9